Art Scene, Λευκωσια

Kείμενο: Eλένη Ξένου
 

Είναι Σάββατο πρωί, σταµατάει το αυτοκίνητό της έξω από το σπίτι µου, το ραδιόφωνο παίζει χιπ χοπ. «Έχεις τα κέφια σου», της λέω γελώντας, εκείνη µου κλείνει το µάτι. Με την Έλενα, έχουµε διανύσει πολλά χιλιόµετρα εικαστικών περιπλανήσεων καθώς ταξιδεύαµε για χρόνια στην Μπιενάλε Βενετίας. Επιµελήτρια τέχνης, ιστορικός τέχνης και ειδικός επιστήµονας στο Πανεπιστήµιο Λευκωσίας, αποτελούν τις επίσηµες ιδιότητές της. Όσο για την ανεπίσηµη; Η καλύτερη συντροφιά αν θέλεις να ψηλαφίσεις τη γοητεία µιας πόλης µέσα από την τέχνη της…

«Γρήγορη Δράση»

Πρώτος σταθµός, οδός Κισσάµου, Παλλουριώτισσα. Ένας πεζόδροµος σε µια εργατική συνοικία. Με µετανάστες στριµωγµένους σε πανοµοιότυπα σπιτάκια και ηλικιωµένους ντόπιους που «κόβουν» κίνηση. Καθόλου τυχαίο που εδώ επέλεξαν δύο καλλιτέχνες, ο Στέλιος Καλλινίκου και ο Πήτερ Εραµιάν, να µετατρέψουν ένα πρώην µηχανουργείο σε χώρο τέχνης. «Θκιό Ππαλιές» («Γρήγορη Δράση») έγραφε η ταµπέλα σε κυπριακή διάλεκτο και οι δηµιουργοί του χώρου το κράτησαν ατόφιο. «Αυτή ήταν η επιδίωξή τους», εξηγεί η Έλενα. «Όταν η οικονοµική κρίση ανέτρεψε τα δεδοµένα, οι καλλιτέχνες έδρασαν γρήγορα, ώστε να δηµιουργηθεί ένα artist’s run space και µια πλατφόρµα ανταλλαγής ιδεών από µια κοινότητα καλλιτεχνών αποφασισµένη να πάρει τα πράγµατα στα χέρια της... Στις “Θκιό Ππαλιές” µπορείς να αισθανθείς τις ανησυχίες της νέας γενιάς εικαστικών και να φρεσκάρεις τα ερωτήµατά σου µέσα από τους πειραµατισµούς τους».

Εντός των τειχών

Σταθµεύουµε στην Πύλη Αµµοχώστου, έτοιµες για µία βόλτα στους δρόµους του ιστορικού κέντρου, εκεί όπου το παρελθόν βρίσκεται σε συνεχή διάλογο µε το παρόν, πλάι σε µια διαχωριστική γραµµή που οριοθετεί το µέλλον. «Αυτή η γειτονιά έχει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί σε πολιτιστικό πυρήνα», επισηµαίνει η Έλενα. Βασικός λόγος, η Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης-ΣΠΕΛ, η οποία στεγάζεται σε ένα κτίριο του αρχιτέκτονα Σταύρου Οικονόµου από το 1965. Πρόκειται για το πιο πρόσφατο έργο πολιτιστικής υποδοµής, στο οποίο σύντοµα θα εκτίθεται η κρατική συλλογή µε έργα Κυπρίων από τη δεκαετία του ’50 µέχρι και σήµερα.

Ανεβαίνουµε την οδό Αµµοχώστου. Γύρω µας, κτίρια και σπίτια που µετατράπηκαν σε µουσεία ή εκθεσιακούς χώρους και στα οποία, µαζί µε τα έργα τέχνης, «εκτίθενται» και οι αποσιωπηµένες αλήθειες του τόπου. Φτάνουµε σε ένα ηµικυκλικό κτίριο µε ιδιαίτερη αισθητική, το οποίο υπήρξε κάποτε τουρκοκυπριακό νεκροταφείο και αργότερα συνεργείο αυτοκινήτων. Σήµερα, λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος από το Ίδρυµα Λευτέρη Οικονόµου µε την ονοµασία «Γκαράζ» και, όπως εξηγεί η Έλενα, «αποτελεί µια ουσιαστική προσθήκη, καθώς προσφέρει µια άλλη οπτική στην εικαστική παραγωγή του τόπου µέσα από εκθέσεις όπως την “Ορατότητες / Απηχήσεις” µε έργα γυναικών ζωγράφων της δεκαετίας του ’60».

Στρίβουµε στην οδό Ερµού. Στην καρδιά του Ταχτακαλά. Οι εικόνες χρωµατίζουν την καθηµερινή παραδοξότητα – φυλάκια πλάι σε µοντέρνα καφενεία και «µαραµένοι» κήποι πίσω από ανακαινισµένες προσόψεις διατηρητέων σπιτιών. Στάση στο Κέντρο Εικαστικών Τεχνών και Έρευνας (CVAR). Όµορφο café και εστιατόριο στην είσοδο, υπέροχη ταράτσα για πανοραµική λήψη της Παλιάς Πόλης και µια ιδιωτική συλλογή των Κώστα και Ρίτας Σεβέρη στο εσωτερικό του, που αποκαλύπτει ιδιαίτερες πτυχές της ιστορίας του τόπου: «Κυρίως απ’ την πλευρά των ξένων», υπογραµµίζει η Έλενα, καθώς περιεργαζόµαστε τη συλλογή µε έργα περιηγητών ζωγράφων από το 18ο έως και τον 20ό αιώνα και αναγνωρίζουµε την πρόθεση αποτύπωσης του νησιού ως ένα εξωτικό µέρος ανατολίτικης οµορφιάς, µε καµήλες στους πρόποδες του Τροόδους και νεαρές Κύπριες ως µελαψές Αφροδίτες. «Αυτή η διαστρεβλωµένη εικόνα που προέβαλαν, προκειµένου να προεξοφλήσουν έναν εξωτισµό σε µια εικαστική µυθοπλασία, αποτελεί αντικείµενο µελέτης σύγχρονων Κύπριων δηµιουργών. Είναι ανεξάντλητη η πληροφορία σ’ αυτό το µουσείο».

 
Φωτογραφίες: Σωκράτης Στρατής

Κατευθυνόµαστε στο Δηµοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας (NiMAC), ακόµη ένα κτίριο που κάποτε έγραφε αλλιώτικη ιστορία και τώρα υπηρετεί τις ανάγκες της σύγχρονης τέχνης. Το 1994, η Παλιά Ηλεκτρική µετατρέπεται σε Δηµοτικό Κέντρο Τεχνών, δηµιουργώντας το µεγαλύτερο και πιο όµορφο εκθεσιακό χώρο της πόλης: «Εδώ είχαµε την ευκαιρία, µέσα στα χρόνια, να δούµε παραγωγές µεγάλης κλίµακας από σύγχρονους Κύπριους καλλιτέχνες», µου λέει, ενώ κάνουµε διάλειµµα για καφέ στην εσωτερική αυλή του µε τις ανθισµένες βουκαµβίλιες.

Εκτός των τειχών

Η περιπλάνησή µας συνεχίζεται εκτός των τειχών. Πρώτος σταθµός η Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Κυπριακής Τέχνης, στην οδό Στασίνου. «Στους χώρους του νεοκλασικού αυτού κτιρίου αποτυπώνεται η ιστορία της κυπριακής τέχνης µέσα από καλλιτέχνες, όπως ο Αδαµάντιος Διαµαντής και ο Χριστόφορος Σάββα, βάσει µιας χρονολογικής αφήγησης µε αφετηρία τη λαϊκή τέχνη». Η Έλενα ξεχωρίζει τον πίνακα «Φυτεύτριες» του Διαµαντή, τις υφασµατογραφίες του Χριστόφορου Σάββα και την αφηρηµένη ζωγραφική της Καίτης Στεφανίδου.

Φωτογραφίες: Νίκος Αλεξόπουλος

Από την Πινακοθήκη στο Μέγαρο Χατζησάββα, για ένα γρήγορο snapshot του Point Centre for Contemporary Art. Ενός χώρου που έδωσε νέα ώθηση στη σύγχρονη τέχνη, αναδεικνύοντας αφενός τη δουλειά ντόπιων καλλιτεχνών και ανοίγοντας αφετέρου διάλογο µε τη σύγχρονη διεθνή εικαστική σκηνή. Δύο βήµατα από το Point, βρίσκεται το επιβλητικό αρχιτεκτόνηµα της Λεβέντειου Πινακοθήκης, η οποία στεγάζει τη συλλογή του Αναστάσιου Λεβέντη µε έργα που φέρνουν το κοινό σ’ επαφή µε ορισµένες από τις εξελίξεις στην τέχνη σε ευρωπαϊκό επίπεδο – από την Αναγέννηση µέχρι τον ιµπρεσιονισµό. Παρότι θα ήταν µια καλή ιδέα να γευµατίσουµε στο εστιατόριο της Πινακοθήκης, επιλέγουµε µία επίσκεψη στο βιβλιοπωλείο Μούφλον (οδό Σοφούλη 38), µε τις αγγλόφωνες κυρίως εκδόσεις και τα σπάνια µεταχειρισµένα βιβλία. Η Ρουθ Κεσισιάν µας περιµένει, ανάµεσα σε στοίβες από βιβλία. «Δεν υπάρχει καταλληλότερος άνθρωπος για να σου προτείνει ενδιαφέρουσες εκδόσεις που αφορούν την Κύπρο. Ο πατέρας της εξέδιδε για χρόνια τον τουριστικό οδηγό “Romantic Cyprus”», µου ψιθυρίζει η Έλενα.

Μία στάση στο Κυπριακό Μουσείο µε τους αρχαιολογικούς θησαυρούς κρίνεται επιβεβληµένη, ιδιαίτερα για να δούµε ξανά το «στρατό» των πήλινων ειδωλίων-πολεµιστών από το αρχαϊκό ιερό της Αγίας Ειρήνης.

Οι πρώτες εκθέσεις τέχνης

Επίλογος µε ένα ωραίο γεύµα. Καταλήγουµε στο «Σπίτι της Συνεργασίας», στην πράσινη γραµµή, απέναντι από το ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας. Καθόµαστε στην αυλή, παραγγέλνουµε και παρατηρούµε το πάλαι ποτέ φηµισµένο Λήδρα Πάλας. «Αυτό κι αν ήταν κάποτε ένα έργο τέχνης», λέω στην Έλενα. «Το ξέρεις ότι εδώ έγιναν οι πρώτες εκθέσεις τέχνης στη χώρα;» µου απαντά. Έπειτα από αυτήν την πληροφορία, συµφωνούµε και οι δύο –σχεδόν συνωµοτικά– πως, όντως, µόνο µέσα από τους δρόμους της τέχνης μπορεί κανείς να αισθανθεί τη βαθύτερη ουσία αυτής της πόλης.