Λεμεσος - On The Paths of Art

Kείμενο: Eλένη Ξένου
 

Zεστά κρουασάν για πρόγευµα στην αυλή της, µια-δυο κουβέντες για τη νέα δουλειά που ετοιµάζει –εδώ και µερικά χρόνια λαξεύει την κυπριακή πέτρα, µεταµορφώνοντάς τη σε υπέροχα γλυπτά–, µερικές ερωτήσεις για τα µαθήµατα που παραδίδει στη Σχολή Καλών Τεχνών του ΤΕΠΑΚ, και είµαστε έτοιµες για τη βόλτα µας στον πολιτιστικό πλούτο της πόλης. Εκεί όπου µπορείτε να ανακαλύψετε πραγµατικούς θησαυρούς…

Φωτογραφία: Department of Antiquities Cyprus

Ανασκαφές στο παρελθόν

Πρώτος σταθµός το Αρχαιολογικό Μουσείο στη γωνία της οδού Λόρδου Βύρωνος, απέναντι ακριβώς από το αποικιακού χαρακτήρα ξενοδοχείο Curium Palace, ένα από τα ιστορικότερα της πόλης. «Επισκέπτοµαι συχνά το Αρχαιολογικό Μουσείο», παραδέχεται η Ελίνα, καθώς µπαίνουµε στην αυλή του. Της αρέσει να περιπλανιέται στην πίσω πλευρά του κήπου, εκεί όπου βρίσκονται στοιβαγµένα κοµµάτια από ευρήµατα αρχαιολογικών  ανασκαφών (κίονες, ακροκέραµα, γούρνες κ.ά.). «Βγάζω ένα σωρό φωτογραφίες κάθε φορά», λέει, κι αυτό κάνει και τώρα µε το κινητό της, ενώ µε παρακινεί να παρατηρήσω τις λεπτοµέρειες του κάθε ευρήµατος. Είναι φανερό πως για εκείνη αποτελούν πηγή έµπνευσης. «Δηµιουργικά ερεθίσµατα;», τη ρωτώ, γνέφει καταφατικά κι αµέσως µετά µπαίνουµε στο εσωτερικό του κτιρίου. «Στο µουσείο εκτίθενται ευρήµατα που καλύπτουν όλη την αρχαιότητα, από τη 10η χιλιετία π.Χ. µέχρι και το τέλος της Ρωµαϊκής περιόδου, τα οποία βρέθηκαν κυρίως στην περιοχή της Αµαθούντας», µου εξηγεί. Παρατηρούµε τα πήλινα ειδώλια µε έντονες τις επιδράσεις ανατολικών στοιχείων, τα δείγµατα κεραµικής και γλυπτικής, τα κιονόκρανα, τα αντικείµενα µεταλλοτεχνίας και τα ασβεστολιθικά αγάλµατα. Με τη µατιά χορτάτη από αρχαιολογικές αναφορές, βαδίζουµε για τον επόµενο προορισµό µας: τη Δηµοτική Πινακοθήκη.

 
Φωτογραφία: Department of Antiquities Cyprus

Με θέα τη θάλασσα

Μπαίνοντας στο αυτοκίνητο, της ζητώ λεπτοµέρειες για την καινούργια της δουλειά. «Μεγάλα γλυπτά µε υλικό την κυπριακή πέτρα», µου απαντά. «Πρέπει να είσαι από τις ελάχιστες γυναίκες στον κόσµο που λαξεύουν την πέτρα», σχολιάζω, αλλά εκείνη –χαµηλών τόνων όπως πάντα– το προσπερνά. Με σπουδές στη Γαλλία και συµµετοχές σε πολλές διεθνείς εκθέσεις και Μπιενάλε, η Ελίνα έχει αναµφισβήτητα δηµιουργήσει το δικό της καλλιτεχνικό αποτύπωµα στη σύγχρονη εικαστική κυπριακή σκηνή, σκέφτοµαι, καθώς προσεγγίζουµε σιωπηλές τον παραλιακό δρόµο. Εκεί, όπου η θάλασσα µοιάζει σήµερα «παραδοµένη» σε µια απόλυτη νηνεµία. Τα µεγάλα καράβια στο βάθος της «µεταµορφώνουν» το όλο σκηνικό σε πίνακα. «Ωραίος “πρόλογος” για τη Δηµοτική Πινακοθήκη», της λέω, κι εκείνη µου κλείνει συνωµοτικά το µάτι. Οδός 28ης Οκτωβρίου. Το κτίριο της Πινακοθήκης –ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτόνηµα– χτίστηκε, όπως µε πληροφορεί η Ελίνα, «το 1938, από τον Γερµανοεβραίο αρχιτέκτονα Βενιαµίν Γκίνσµπουργκ, ενώ αργότερα έγινε σ’ αυτό προσθήκη νέου κτιρίου». Περιπλανιόµαστε πρώτα στο παλιό κτίριο, όπου «συναντάµε» όλους σχεδόν τους πρωτεργάτες της κυπριακής τέχνης (Διαµαντής, Κάσιαλος, Παράσχος, Ιωαννίδης, Κάνθος, Νικολαΐδου κ.ά.). Τα έργα τους µας ταξιδεύουν στα γνήσια χρώµατα του τόπου και στις συµβολικές διαστάσεις µιας άλλης εποχής. Ύστερα, περνάµε στο καινούργιο κτίριο, στη νεότερη γενιά εικαστικών µε τις νατουραλιστικές τάσεις και τις σύγχρονες αντιλήψεις περί ζωγραφικής, παρατηρώντας την εξελικτική πορεία της κυπριακής τέχνης. Λίγο πριν φύγουµε, η Ελίνα φωτογραφίζει στην είσοδο ένα γλυπτό του σπουδαίου Κύπριου κεραµίστα Βαλεντίνου Χαραλάµπους και εγώ χαζεύω τον «Ταύρο» του γλύπτη Κυριάκου Καλλή, που «απλώνεται» στον κήπο µε φόντο το γαλάζιο της θάλασσας.

Σαν παλιό Σινεµά

Σταθµεύουµε στην περίφηµη Πλατεία Ηρώων, εκεί όπου χτυπά σήµερα η καρδιά της πολιτιστικής Λεµεσού, µε το Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), τη Στέγη Σύγχρονου Χορού, τις δεκάδες γκαλερί και τον πιο σηµαντικό πολιτιστικό φορέα της, το Θέατρο Ριάλτο, να δεσπόζει στο κέντρο της πόλης. Παλιό σινεµά κάποτε, χτίστηκε το 1933 και αποτέλεσε τον πρώτο σύγχρονο –για τα πρότυπα της τότε εποχής–κινηµατογράφο της χώρας. Έκλεισε τη δεκαετία του ’80, για να επιστρέψει το 1999 ανακαινισµένος, διατηρώντας ταυτόχρονα σηµαντικά κοµµάτια από το µεγαλοπρεπές παρελθόν του. «Σήµερα, αποτελεί έναν από τους πιο δραστήριους πολιτιστικούς φορείς της Κύπρου», µου λέει η Ελίνα, απαριθµώντας όλες τις συναυλίες, τα φεστιβάλ, τα θέατρα και τις χορευτικές παραστάσεις που παρακολούθησε εδώ. Παραστατικές τέχνες µε την υπογραφή Κυπρίων και ξένων καλλιτεχνών συνθέτουν το πολιτιστικό του πρόγραµµα. «Και βέβαια το καλοκαίρι δεν χάνουµε µε τίποτα τις βραδιές υπαίθριου σινεµά, που διοργανώνει στο χώρο στάθµευσης, αλλά και τις νύχτες µουσικής στην Πλατεία Ηρώων».

Σύγχρονος διάλογος

Από το Θέατρο Ριάλτο περπατάµε µέχρι τη συµβολή των οδών Ελλάδος και Ενώσεως. Σε ένα κτίριο της δεκαετίας του ’60, «φοβερά µοντέρνο για την εποχή εκείνη», όπως παρατηρεί η Ελίνα, στεγάζεται ο εκθεσιακός χώρος του Κέντρου Τέχνης ΝeMe, ο οποίος εστιάζει στη σύγχρονη τέχνη µέσα από την έρευνα και το διάλογο µεταξύ καλλιτεχνών και πολιτιστικών ιδρυµάτων από την Κύπρο και το εξωτερικό. Συµφωνούµε πως οι εκθέσεις του NeMe παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς εµπεριέχουν µια πιο κριτική προσέγγιση της τέχνης. «Το ίδιο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η γειτονιά, την οποία διάλεξε το NeMe για να στεγάσει τις εκθέσεις του», της λέω, καθώς βαδίζουµε µπροστά σε µικρά κορνιζοποιεία, εργαστήρια γυαλιού και παραδοσιακά ξυλουργεία, που αφήνουν µέσα µας το νοσταλγικό άρωµα µιας άλλης εποχής…

Φωτογραφία: Limassol Municipal Arts Center

Αποθήκες µε ιστορία

Διασχίζουµε την οδό Αγίου Ανδρέου, το δρόµο µε τα µικρά καταστήµατα που πωλούν σουβενίρ, για να φτάσουµε στον επόµενο σταθµό µας: το Δηµοτικό Κέντρο Τεχνών – Αποθήκες Παπαδάκη στην οδό Στάθη Παπαδάκη. Ένα παλιό κυπριακό καφενείο µε το όνοµα Το Αδιέξοδο –πνιγµένο σε γλάστρες µε βασιλικό–αποτελεί το καλύτερο σηµείο για έναν καφέ, ο χρόνος ωστόσο δεν µας το επιτρέπει. «Η ιστορία των Αποθηκών Παπαδάκη είναι από µόνη της ένας λόγος για να τις επισκεφθεί κανείς, καθώς πρόκειται για τις παλαιότερες αποθήκες που σώζονται µέχρι σήµερα στην πόλη», µου λέει η Ελίνα. Κηρύχτηκαν διατηρητέες το 1995 και χαρακτηρίζουν χρονολογικά το µεταίχµιο της αλλαγής από την Οθωµανική περίοδο στην Αγγλοκρατία. Η µετατροπή τους σε κέντρο τεχνών έγινε µε απόλυτο σεβασµό στην ιστορία τους και σήµερα αποτελούν ένα σηµαντικό εκθεσιακό χώρο, που προσδοκά να συνδέσει την τοπική µε τη διεθνή εικαστική σκηνή. Κρατώ σηµειώσεις και κλείνουµε την επίσκεψή µας θαυµάζοντας τα έργα της σηµαντικής Κύπριας ζωγράφου, Νίτσας Χατζηγεωργίου.

Φωτογραφία: Limassol Municipal Arts

Στοά δηµιουργών

«Κάποτε, στα 90s, ήταν εµπορικό κέντρο», µου λέει η Ελίνα, καθώς µπαίνουµε στη Στοά Λανίτη – ή αλλιώς Αγορά Ανεξαρτησίας. «Όταν άρχισε να ερειπώνει –ιδιαίτερα µετά την κρίση– και λόγω της µείωσης των ενοικίων, διάφοροι δηµιουργοί άρχισαν να παίρνουν τα καταστήµατα και να τα µετατρέπουν σε στούντιο, µε αποτέλεσµα σήµερα να “κατοικείται” στο µεγαλύτερο µέρος της από δηµιουργούς και τεχνίτες». Σ’ αυτή τη στοά επέλεξε ο εικαστικός Χριστόδουλος Παναγιώτου –ο Κύπριος καλλιτέχνης που είναι πλέον διεθνώς αναγνωρισµένος µε έργα του στη µόνιµη συλλογή του Pompidou και στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Στοκχόλµης– να δηµιουργήσει το The Island Club, ένα µη κερδοσκοπικό εκθεσιακό χώρο, στον οποίο παρουσιάζει έργα τόσο από την Κύπρο όσο και από το εξωτερικό, προτείνοντας µια άλλη αισθητική εµβάθυνση. Και βέβαια µ’ αυτήν του την κίνηση τοποθετεί τη στοά στο διεθνή χάρτη των εικαστικών αναζητήσεων! 

Από το The Island Club περνάµε τώρα στην Eins Gallery, που αποτελεί και τον τελευταίο σταθµό της πολιτιστικής µας βόλτας. Απέναντι σχεδόν από το γνωστό µπαράκι Library, στην οδό Θέµιδος, ο ιδιοκτήτης της Γκαλερί Πενήντα Πλην Ένα (που έκλεισε το 2014), Τάσος Στυλιανού, επέλεξε να µεταφέρει τη φρεσκάδα που χαρακτήριζε τις εικαστικές προτάσεις της παλιάς γκαλερί του, σε έναν καινούργιο χώρο, ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής. Σ’ αυτό το νέο χώρο, επιδίωξή του είναι µέσα από ατοµικές και οµαδικές εκθέσεις να προβάλλει σύγχρονους Κύπριους εικαστικούς αλλά και ιδιαίτερες προτάσεις από το εξωτερικό. 

Φωτογραφία: Eins Gallery

Φωτογραφία: Eins Gallery

Ήταν ένας… γάτος

«Mήπως ήρθε η στιγµή για εκείνο τον καφέ;», ρωτώ την Ελίνα κι εκείνη συµφωνεί, λέγοντάς µου: «Θα σε πάω σε ένα γουστόζικο καφενεδάκι, όπου συχνάζουν καθηγητές και φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών». Le Chat το όνοµά του, που σηµαίνει «γάτος». Και κάπου εκεί, στην πλατεία Πανεπιστηµίου, στην οδό Γιάγκου Ποταµίτη, σε ένα χαλαρό καφενεδάκι, µε φιγούρες της τέχνης να περιφέρονται γύρω µας, απολαµβάνουµε κυπριακό καφέ και γλυκό του κουταλιού, βάζοντας άνω τελεία στις πολιτιστικές περιπλανήσεις µας. Τελεία, άλλωστε, δεν µπορεί να µπει ποτέ σε αυτές…