η Λεμεσος σε μια αλλη εποχη

Check-in, Culture, Cyprus unlocked

Κείμενο: Ιωάννα Χριστοδούλου 

Φωτογραφίες: Edward's Limassol 

Για τους νεαρούς ντόπιους αλλά και τους επισκέπτες της, η Λεµεσός κρύβει σε κάθε γωνιά της κι ένα µυστικό απ’ το παρελθόν.

Χριστάκης Σεργίδης, Αρχιτέκτονας και ξεναγός µας στην ιστορική Λεµεσό.

Ο αρχιτέκτονας Χριστάκης Σεργίδης, ένας βέρος Λεµεσιανός, µας αποκαλύπτει τα καλύτερα.

Γεννήθηκα στην όµορφη Λεµεσό το 1952 και οι πρώτες µου µνήµες καταγράφονται σε ηλικία πέντε ετών. Το σπίτι της οικογένειάς µου βρισκόταν στην κεντρικότερη περιοχή της πόλης, στην οδό Ιφιγενείας, που συνόρευε µε την εµπορικότερη οδό της εποχής, την Αγίου Ανδρέου, που ήταν παράλληλη µε την προκυµαία. Στις µέρες µας, η Αγίου Ανδρέου έχει πεζοδροµηθεί και φιλοξενεί κυρίως τουριστικά µαγαζιά.

Περπατώντας προς τη θάλασσα, φτάναµε στον Μόλο, την παραλιακή promenade, αφού πρώτα διασχίζαµε το δρόµο της παραλίας µε τα λιγοστά, τότε, αυτοκίνητα. Τόσο ο δρόµος αυτός όσο και ο Μόλος ήταν πολύ στενότεροι και αποτελούσαν άξονα συναθροίσεων και περιπάτου για τους Λεµεσιανούς. Εµείς, µικρά παιδιά, µαζευόµασταν εκεί ολόχρονα, σχεδόν καθηµερινά, εκτός από τις µέρες µε κακοκαιρία. Όταν είχε τρικυµία, θυµάµαι τα κύµατα να φτάνουν έως και τα απέναντι κτίρια… Σήµερα, ο δρόµος είναι τετραπλής κατεύθυνσης και έχει διαµορφωθεί µια πλατιά επίχωση που, τελευταίως, αναπλάστηκε σ’ έναν ελκυστικό πολυλειτουργικό ελεύθερο χώρο µε πεζόδροµους, παιχνιδότοπους, πολλές αποβάθρες, διαµορφώσεις πρασίνου, πάρκο γλυπτικής και αναψυκτήρια.

Απέναντι απ’ τη διαδροµή µας, προς τη θάλασσα, βρισκόταν µία παλιά αποβάθρα που οι ντόπιοι την ονοµάζαµε «αποβάθρα του Continental», γιατί στη γωνία υπήρχε ένα πολυποίκιλτο κτίριο που ολοκληρώθηκε στα µέσα της δεκαετίας του 1920 κι αργότερα στέγαζε το οµώνυµο ξενοδοχείο. Το κτίριο, που διατηρείται έως σήµερα, χρησιµοποιείται από το Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο Κύπρου, όπως, εξάλλου, και άλλα διατηρητέα του ιστορικού κέντρου. Παλαιότερα, στο ισόγειό του, στεγαζόταν µία ωραιότατη καφετέρια, που φηµιζόταν για τις λιχουδιές της και ειδικά για το γλύκισµα forest noir. Όπως και στα άλλα παραλιακά κέντρα, εκεί το καλοκαίρι έβγαζαν τα τραπεζάκια τους έξω, απέναντι στον Μόλο.

Δυτικότερα του Continental υπήρχε ένα παρόµοιο σε όγκο κτίριο, σε νεοβυζαντινή τυπολογία. Πρόκειται για τη Μητρόπολη Λεµεσού, που χτίστηκε το 1919 και διατηρείται µέχρι σήµερα. Στο πίσω µέρος της δεσπόζει κρυµµένη η παλιά εκκλησία του Αγίου Ανδρονίκου και της Αγίας Αθανασίας, που χτίστηκε στα µέσα του 19ου αιώνα και φιλοξενούσε την παλιά Μητρόπολη. Τη «Μητροπολούδα» όπως τη λέγαµε. Εκεί, στεγαζόταν και η ιστορική Λέσχη και Αναγνωστήριο Ένωσις, όπου µαζεύονταν οι πνευµατικοί άνθρωποι της πόλης και σηµαίνοντες Λεµεσιανοί. Από εκεί ξεκινούσαν οι πλείστοι, κορδωτοί µε τα µπαστούνια, τα καπέλα και τα κοστούµια τους, για τον περίπατό τους στον Μόλο. Θυµάµαι να µας κάνουν συνεχώς παρατηρήσεις επειδή µπερδευόµασταν στα πόδια τους. Άλλες φορές, που τολµηρά πλησιάζαµε το παραπέτο του Μόλου, µας φώναζαν να προσέχουµε για να µην πέσουµε µέσα στη θάλασσα…

Προχωρώντας δυτικότερα της περιοχής, ξεχώριζαν η Barclays Bank και η «µοντέρνα» Λέσχη Αµαθούς, όπου οι παρέες συναντιούνταν για κουβέντα και µεζεδάκια, αλκοόλ και χαρτοπαίγνιο. Πιο κάτω έβρισκε κανείς το Palace Hotel, ένα πρατήριο οινοπνευµατωδών, ταβέρνες, καφενεία, αντιπροσωπίες και εµπορικά µαγαζιά. Όλα κατέληγαν στο παλιό λιµάνι της Λεµεσού, το οποίο έχει πλέον µετασκευαστεί σ’ έναν πολυδύναµο πόλο αναψυχής και καταστηµάτων, και στην παραλιακή γειτονιά του φρουρίου της πόλης. Σήµερα, αυτά συνδέονται µε µία ευφάνταστα ανακατασκευασµένη πλατεία.

Μία από τις χαρακτηριστικές µου παιδικές µνήµες είναι όταν δεχόµασταν παρατηρήσεις τα παιδιά έως ποιο σηµείο επιτρεπόταν να τρέχουµε, έτσι ώστε να µην ξεφεύγουµε από τα άγρυπνα µάτια των συνοδών µας. Και, συνήθως, επιτρεπόταν έως εκεί όπου ξεπρόβαλλε ο επιβλητικός Καθεδρικός Ναός της Αγίας Νάπας. Όταν οικοδοµήθηκε στις αρχές του περασµένου αιώνα, χαρακτηρίστηκε από πολλούς ο ωραιότερος ναός της Κύπρου. Εκεί πηγαίναµε για να εκκλησιαστούµε τις Κυριακές και στις γιορτές. Η κύρια είσοδός του βρίσκεται στη συµβολή των οδών Αγίου Ανδρέου και Κουµανταρίας, µε την τελευταία να παίρνει το όνοµά της από το φηµισµένο γλυκόποτο της Λεµεσού και τα κρασάδικα που υπήρχαν στην περιοχή. Οι έντονες µυρωδιές απ’ το κρασί ήταν διάχυτες στο χώρο.

Απέναντι δέσποζε ένα µοντέρνο επιβλητικό κτίριο, που στέγαζε τα κεντρικά γραφεία της Τράπεζας Κύπρου και οικοδοµήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’40, σε µεσοπολεµικό στυλ, µε µία σειρά από ψηλά υποστυλώµατα στην πρόσοψη.

Μεταφερόµενοι στην ανατολική πλευρά της αποβάθρας, κυριαρχούσε µία σειρά από νεοκλασικά διώροφα, που σήµερα αντικαταστάθηκαν µε ένα τείχος πολυκατοικιών. Ανάµεσά τους, ξεχώριζε ένα νεοκλασικό του προπερασµένου αιώνα, όπου στεγαζόταν η Κυπριακή Λέσχη. Το συγκεκριµένο διατηρείται, αντιστεκόµενο, µέχρι σήµερα.

Λίγο πιο κάτω, ο Μόλος διακοπτόταν από ένα κτίριο µε τεράστιες αροκάριες. Ξέρετε, κάποτε η Λεµεσός εκεί και στον Μόλο ήταν χτισµένη. Το σηµείο αυτό αποτελούσε και το άλλο όριο των ξέφρενων παιχνιδιών και του τρεχαλητού µας ως παιδιά. Το κτίριο αυτό, λοιπόν, διαχώριζε, µαζί µε ένα άλλο ανατολικότερα, τον Μόλο σε τρία τµήµατα. Αν ίσχυε η σηµερινή εικόνα της περιοχής τότε, θα µπορούσαµε να τρέχουµε µε ασφάλεια µέχρι τη Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία της πόλης, κτίσµα της δεκαετίας του 1870, στο πάρκο της επίχωσης.

Τα δειλινά, µε τη δύση του ηλίου, οι µικροί έπρεπε να επιστρέφουµε στα σπίτια µας και να παραµένουµε έως το επόµενο πρωινό. Όταν, δε, υπήρχε κατ’ οίκον περιορισµός, λόγω των πολιτικών συνθηκών, δεν επιτρεπόταν να ξεµυτίσουµε καν… Μαθητής τότε, στο δρόµο για το σχολείο, περνούσα από το δίδυµο µε το σπίτι µου κτίριο που έφερε στοιχεία art déco, στέγαζε την Οθωµανική Τράπεζα και στον πάνω όροφο υπήρχε η κατοικία του διευθυντή της.

Απέναντι έβλεπε κανείς τα περίτεχνα κτίρια των Παυλίδιων, ενώ προχωρώντας βορειότερα το κυβερνητικό κτίσµα, αποικιοκρατικού στυλ, που οικοδοµήθηκε για να στεγάσει τα παλιά δικαστήρια, µε τις πεπλατυσµένες καµάρες και την ηµεροµηνία «1911» στην είσοδό του. Τα δικαστήρια τότε είχαν ήδη µεταστεγαστεί στο νεοκλασικό κτίριο του παλιού παρθεναγωγείου, που είχε χτιστεί στην αρχή της δεκαετίας του 1920, λίγο παραπέρα. Ωστόσο, έξω από τα παλιά δικαστήρια, στο πλατύ πεζοδρόµιο, διατηρούνταν τα καφενεία όπου συναθροίζονταν οι δικηγόροι, οι διάδικοι και άλλος κόσµος της γειτονιάς του κέντρου. Το σηµείο κουβαλούσε αναµνήσεις από τα χιουµοριστικά αλληλοπειράγµατα των ανοιχτόκαρδων και γνωστών δικηγόρων της πόλης αλλά και τις ατελείωτες κοινωνικοπολιτικές συζητήσεις. Σήµερα, τα καφενεία αυτά µετατράπηκαν σε στέκια νεολαίας.

Μία άλλη έντονη παιδική µου ανάµνηση είναι όταν τα καλοκαίρια πήγαινα µε τη γιαγιά µου στην Aγορά για ψώνια. Στη διαδροµή περνούσαµε από το ταχυδροµείο, ένα παλαιό µνηµειώδες οικοδόµηµα από τα τέλη του 19ου αιώνα, που είχε καµάρες στην πρόσοψη του ισογείου και στον όροφο της πίσω όψης. Αυτό στέγαζε παλαιότερα το διοικητήριο της πόλης κι έπειτα αγοράστηκε από ιδιώτη µεγαλέµπορα και αποτελούνταν από γραφεία στο ισόγειο και δύο κατοικίες στον όροφο. Εντύπωση µου προκαλούσε µία οβίδα που τοποθετήθηκε εκεί από τους βοµβαρδισµούς που δέχθηκε η πόλη στον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο. Απέναντι από το ταχυδροµείο στεγαζόταν το δηµαρχείο, που θεωρούνταν σύγχρονο, µιας και οικοδοµήθηκε κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου, το οποίο συνδύαζε διάφορα στοιχεία πρόδροµου µοντερνισµού µε λιτές και απέριττες κλασικές αρχές. Δίπλα του, το παλαιότερο και πάντοτε καλοδιατηρηµένο εντυπωσιακό τριώροφο των «Λανιταίων», όπως το αποκαλούσαµε τότε, που θύµιζε τα άλλα αρχοντικά στην περιοχή της Εκκλησίας της Αγίας Νάπας.

Στο δρόµο µας προς την Αγορά περνούσαµε και από το βιβλιοπωλείο για να αγοράσουµε τα παιδικά περιοδικά και τα περιοδικά της οικογένειας – τις εφηµερίδες τις έφερνε ο εφηµεριδοπώλης στο σπίτι, ο οποίος κυκλοφορούσε µε το ποδήλατο και τις έβαζε σ’ ένα καλάθι που κρέµαγε η γιαγιά µ’ ένα σχοινί απ’ το µπαλκόνι και το αντίστοιχο αντίτιµο στο εσωτερικό του.

Η Αγορά, που εγκαινιάστηκε το 1917 –το παντοπωλείο δηλαδή, όπως το λέγαµε τότε–, είχε µία εντυπωσιακή είσοδο µε καµάρα και κίονες. Εκεί συναντούσες τους ψαροπούληδες, τους κρεοπώλες, τους µανάβηδες και πάγκους µε «εδώδιµα αποικιακά», όπως τα αποκαλούσαµε. Η Αγορά αυτή στέκει ακόµα σήµερα στο χώρο της και –ανακαινισµένη πλέον– έχει µετατραπεί σε πολυχώρο εστίασης και αναψυχής, ενώ φιλοξενεί και κάποια καταστήµατα. Όταν κοιτάζω το κτίριο, εξακολουθώ να θυµάµαι τις επισκέψεις µας εκεί και τη γιαγιά µου να ζητά υπηρεσίες από έναν «χαµάλη», ο οποίος και µας ακολουθούσε µε ένα µεγάλο καλάθι και κουβαλούσε τα ψώνια µας. Με το που φτάναµε στο σπίτι, η γιαγιά έβαζε τα κρεατικά στο ψυγείο –το οποίο λειτουργούσε τότε µε πετρέλαιο και µου έκανε εντύπωση, γιατί το έλεγαν Electrolux– και ύστερα τακτοποιούσε τα υπόλοιπα ψώνια στην κουζίνα, τις αρµαρόλες και το κελάρι…

Το παραλιακό µέτωπο, η Λέσχη Ένωσις, όπου µαζεύονταν οι πνευµατικοί άνθρωποι της πόλης και η Μητρόπολη Λεµεσού χτισµένη το 1919.

Ο Καθεδρικός Ναός της Αγίας Νάπας χαρακτηρίστηκε από πολλούς ο ωραιότερος της Κύπρου.

Το Palace Hotel αποτελούσε στολίδι του παραλιακού µετώπου. Το ξενοδοχείο
Continental, ένα κτίριο της δεκαετίας του ’20.

Η Λεµεσός ήταν κάποτε χτισµένη πάνω στον Μόλο. Το χαρακτηριστικό κτίριο µε τις αροκάριες. Οι Λεµεσιανοί απολάµβαναν τη βόλτα τους δίπλα στη θάλασσα.

Το δηµαρχείο, που θεωρούνταν σύγχρονο για την εποχή του, οικοδοµήθηκε κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου.

Το παλιό λιµάνι, σηµείο αναφοράς για τη Λεµεσό, καθώς ο ρόλος του υπήρξε καθοριστικός για την εξέλιξή της.To ταχυδροµείο, ένα παλιό µνηµειώδες οίκηµα χτισµένο στα τέλη του 19ου αιώνα.

Χτισµένη το 1917,η Αγορά αποτελούσε επί δεκαετίες το επίκεντρο της ζωής της πόλης, έναν ζωντανό οργανισµό µε δεκάδες εµπόρους, πραµατευτές και ντόπιους, που την επισκέπτονταν για να αγοράσουν ψάρι, κρέας και φρέσκα λαχανικά.

O παραλιακός δρόμος και ο Μόλος αποτελούσαν άξονα συναθροίσεων και περιπάτου για τους Λεμεσιανούs.

Στην ανατολική πλευρά της αποβάθρας, κυριαρχούσε μία σειρά από νεοκλασικά διώροφα, που σήμερα αντικαταστάθηκαν με ένα τείχος πολυκατοικιών.

Η Αγορά στέκει ακόμα και σήμερα. Ανακαινισμένη πλέον, έχει μετατραπεί σε πολυχώρο εστίασης και αναψυχής.

 

Σχόλια
Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια.
Προσθήκη σχολίου

* Υποδεικνύει ένα απαιτούμενο πεδίο

Αποδεκτές μορφές: mp4,mov,png,jpg,gif

Συμφωνώ με την αποθήκευση και επεξεργασία των δεδομένων που παρέχονται στο παρόν έντυπο σύμφωνα με τις οδηγίες που ορίζονται στην Πολιτική Απορρήτου της παρούσας ιστοσελίδας.

Επιβεβαιώστε την συγκατάθεση σας